Europa z lotu pijanego ptaka

… inni historycy powiedzieli, że XX wiek w istocie zaczął się wcześniej, bo zaczął się gdy rewolucja przemysłowa zniszczyła tradycyjny świat i że to wszystko było winą lokomotyw i statków parowych. A jeszcze inni mówili, że XX wiek zaczął się gdy odkryto, że ludzie pochodzą od małp i niektórzy ludzie mówili, że dalej im było do małp, bo rozwijali się szybciej. Wtedy zaczęli porównywać języki i zastanawiać się kto miał najbardziej rozwinięty język i najszybciej posuwał się po ścieżce cywilizacji. Większość uważała, że to Francuzi, bo najróżnorodniejsze ciekawe rzeczy działy się we Francji i Francuzi umieli rozmawiać i używać spójników i czasu zaprzeszłego warunkowego i uwodzicielsko uśmiechali się do kobiet i kobiety tańczyły kankana i malarze wynaleźli impresjonizm. Ale Niemcy mówili, że prawdziwa cywilizacja musi być prosta i bliska ludzi i że to oni wynaleźli Romantyzm i wielu poetów niemieckich pisało o miłości i o dolinach pokrytych mgłą. Niemcy mówili, że oni byli naturalnymi strażnikami europejskiej cywilizacji, bo oni umieli wojować i handlować i organizować radosne biesiady. I mówili, że Francuzi byli próżni a Anglicy byli wyniośli a Słowianie nie mieli prawdziwego języka, a język jest duszą ludu i Słowianie nie potrzebowali ani narodu, ani państwa, bo to by tylko ich tylko peszyło. A z drugiej strony Słowianie mówili, że to nieprawda, że w istocie ich język był najstarszy z wszystkich i że mogą tego dowieść. A Niemcy nazywali Francuzów zjadaczami robaków a Francuzi nazywali Niemców głąbami kapuścianymi. A Rosjanie mówili, że cała Europa była w rozkładzie i że katolicy wraz z protestantami zupełnie zniszczyli Europę i proponowali wyrzucić Turków z Konstantynopola i potem przyłączyć Europę do Rosji, żeby w ten sposób zachować prawdziwą wiarę.

(Przepraszam, że przekładam na nasze coś, co już jest przełożone, ale nie mam dostępu do polskiego wydania Patrika Ouředníka Europeana: zwięzła historia XX wieku z 2004 roku).

Autorzy recenzji spierają się czy jest to poematem, kpiną czy pastiszem języka gazet. Przedstawiony urywek nie szokuje opowiadaniem o ilości zwłok albo takimi detalami:

I w roku 1942 przedstawiciele szwajcarskiego Czerwonego Krzyża dowiedzieli się o komorach gazowych i o obozach koncentracyjnych, ale postanowili nie upowszechniać tych wiadomości, bo bali się, że Niemcy by użyli tego dla zdyskredytowania humanitarnych organizacji i niedopuszczenia ich do jeńców wojennych i do szpitali.

no i dobrze, bo nie chcę używać tej książki do budzenia sumień a tylko sprawnie podsunąć myśl, że jeśli przeciętny uczeń używając przeciętnych podręczników zrobi typowy szkolny przelot nad XX wiekiem, dojdzie do wniosku, że ten okres nadal trwa, że nic się zbytnio nie zmieniło, a konsekwencje oczywistych i dobrze znanych prawd (przez nie-patriotów nazywanych stereotypami) mogą sprawić, że XX wiek nigdy się nie skończy, a co najwyżej się zapętli. Co chyba jest do łatwego przedstawienia sobie jak się myśli o gładkiej jeździe Trumpa na bzdurach do prezydentury i o tym, że wszyscy bardzo narzekają, że to Aleppo ciągle jest bombardowane, i codziennie można w tv sprawdzić, że ciągle nadal coś zostaje do zbombardowania.

Czuję w książce nieco ducha, który przyczynił się do stworzenia Forresta Gumpa i Stulatka, który wyskoczył przez okno i zniknął – i zastanawiam się czy jest inny sposób mówienia o teraźniejszości, który nie nuży. Bo przecież jak długo można słuchać, że znowu trzystu utonęło po drodze z Libii do Grecji, a bojownicy o wolność wraz z rosyjskimi obrońcami demokratycznie wybranego rządu zabili dwustu cywili.

Liczby nudzą.